Αρχική σελίδα

Το θάυμα του FDF και ο «Ποντιακός» Καταποντισμός

Από δημοσίευση του ΝΙΚΟΥ ΖΟΥΡΝΑΤΖΙΔΗ στην εφημερίδα Εύξεινος Πόντος
Από τις 16 έως τις 20 Φεβρουαρίου 2006, βρέθηκα καλεσμένος σαν βαθμολογητής, μαζί με τον Κυριάκο Μωυσίδη από τη Θεσσαλονίκη, στο μεγάλο φεστιβάλ ελληνικών παραδοσιακών χορών, στο St’ Diego της California, το οποίο διοργανώνει η ελληνική ομογένεια, σε συνεργασία με την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία της Αμερικής.

Αισθάνομαι την ανάγκη να δημοσιοποιήσω την εμπειρία μου από την ενεργό συμμετοχή μου σε αυτό, ελπίζοντας ότι ο τρόπος που λειτουργούν σε αυτά τα θέματα και η σοβαρότητα με την οποία τα αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Αμερικής θα αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για μας.

Το φεστιβάλ ονομάζεται FDF, ( folkdancefestival) και λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο το Φεβρουάριο, σε μία πόλη της California. Στα πλαίσια αυτής της διοργάνωσης, οι συμμετέχοντες παίρνουν μέρος σε διαγωνισμό χορού, όπου το πρώτο βραβείο έχει τεράστια σημασία για το σύλλογο που θα το κερδίσει. Αυτόματα καθιερώνεται στη συνείδηση των υπολοίπων ως ένα από τα καλύτερα χορευτικά, και τα μέλη του αισθάνονται ιδιαίτερη υπερηφάνεια, καθώς νιώθουν ότι συμβάλουν στη διάσωση και τη σωστή διάδοση του Ελληνικού πολιτισμού. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές διοργανώσεις για την ελληνική κοινότητα, τέλεια οργανωμένη ως την τελευταία λεπτομέρειά της. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι με τη λήξη του φεστιβάλ ξεκινούν οι διαδικασίες προετοιμασίας για την επόμενη χρονιά.

Λίγο αργότερα, πραγματοποιείται και ένα δεύτερο φεστιβάλ, μικρότερης εμβέλειας στη Νότια Καρολίνα, όπου πέρσι το πρώτο βραβείο κέρδισε το χορευτικό από το Wilmington της Βόρειας Καρολίνα, το οποίο παρουσίασε ποντιακούς χορούς. Υπεύθυνη ήταν η χοροδιδάσκαλος κυρία Αντωνία Δούκα. Στο σύλλογο αυτό είχα πραγματοποιήσει σεμινάριο Ποντιακών χορών, ένα χρόνο πριν τη βράβευσή τους.
Την πρόταση που μου έγινε να συμμετέχω ως κριτής στο διαγωνισμό, την αντιμετώπισα αρχικά με σκεπτικισμό. Μάλιστα η πρώτη μου αντίδραση ήταν να αρνηθώ, καθώς διαφωνώ με το διαγωνισμό χορού σαν ιδέα. Ωστόσο η εμπειρία που θα μου προσέφερε η συμμετοχή σε ένα τόσο καλά οργανωμένο φεστιβάλ αποτέλεσε δέλεαρ για μένα και έτσι αποφάσισα να δεχτώ. Άλλωστε στις Η.Π.Α. η νοοτροπία είναι εντελώς διαφορετική και δεν ψάχνουμε εκεί την αυθεντική παράδοση. Τους αξίζει ένα μεγάλο μπράβο γιατί μέσα από αυτές τις διαδικασίες κατορθώνουν να τονώνουν στους νέους το ιδανικό της κοινής καταγωγής και πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και το αίσθημα της ελληνικότητάς τους.
Τη φετινή διοργάνωση του FDFπαρακολούθησαν γύρω στους 2.700 θεατές κατά την εκτίμηση των διοργανωτών και έδωσαν το παρόν 101 συγκροτήματα από τις Η.Π.Α., τα οποία διαγωνίστηκαν σε ομάδες, ανάλογα με την ηλικία των χορευτών. Κάθε μια χωριζόταν σε κατηγορίες, σύμφωνα με την εμπειρία και τη χορευτική τους ικανότητα. Στην πρώτη συμμετείχαν παιδιά τα οποία ήταν κατανεμημένα σε τέσσερα τμήματα ( intermediate, advancedintermediate, senior, και advancedsenior, δηλαδή μεσαία, προχωρημένα μεσαία, μεγαλύτερα και προχωρημένα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας). Στη δεύτερη ομάδα συμμετείχαν άτομα μέχρι 10 ετών με αντίστοιχη διάκριση στα εξής τμήματα: primary ( πολύ μικρές ηλικίες), advancedprimary (πολύ μικρές ηλικίες αλλά πιο προχωρημένα),  junior ( λίγο μεγαλύτερα χωρίς ιδιαίτερη χορευτική εμπειρία) , και advancedjunior ( μεγαλύτερα αλλά προχωρημένα ). Στην τρίτη ομάδα συμμετείχαν παιδιά μέχρι 12 ετών. Τέλος, υπήρχαν και οι ενδιάμεσες κατηγορίες και στην τελευταία, οι χορευτές που συμμετείχαν ήταν από 21 ετών και πάνω.
Καθοριστικός είναι ο ρόλος της τοπικής εκκλησίας, αφού στους όρους για τη συμμετοχή στο φεστιβάλ αναφέρεται ότι  κάθε χορευτής, με την οικογένειά του,  πρέπει να αποτελούν άξια μέλη της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, γεγονός το οποίο θα επιβεβαιώνει ο ιερέας της κάθε κοινότητας.
Οι σύλλογοι κρίνονταν:
1.                     Για την ποιότητα των χορών που παρουσίασαν (το ύφος τα βήματα, την αυθεντικότητα, τη μουσική και το τραγούδι).
2.                     Για την προετοιμασία τους (επιλογή υλικού, ποιότητα ηχογραφημένης μουσικής,- όταν δεν υπάρχει ζωντανή ορχήστρα την οποία πολλοί σύλλογοι φρόντιζαν να φέρουν από την Ελλάδα-, αυτοσχεδιασμός, πειθαρχία και ομοιογένεια κάθε ομάδας όσον αφορά στην ηλικία των χορευτών). Δύο από τα χορευτικά συγκροτήματα που παρουσίασαν ποντιακούς χορούς, κάλεσαν μουσικούς από την Ελλάδα, τους Κώστα Φωτιάδη στη λύρα και τον Παύλο Φωτιάδη στο νταούλι.
3.                     Για τη σκηνική τους παρουσία ( κέφι, έκφραση των χορευτών, ενότητα της ομάδας, το πόσο εύκολα μπορούσαν να διορθώσουν τυχόν λάθη, επικοινωνία με το θεατή, ποιότητα τραγουδιού.
4.                     Για τις φορεσιές τους, οι οποίες θα έπρεπε να αποτελούν πιστό αντίγραφο παραδοσιακών. Ιδιαίτερη σημασία είχε το αν ήταν φτιαγμένες από επαγγελματίες, ή από τους ίδιους τους χορευτές ή/ και τις οικογένειές τους, γεγονός που αποδεικνύει την αγάπη και την αφοσίωσή τους στην ελληνική παράδοση. Πριν εμφανιστεί κάθε συγκρότημα ένα μέλος του παρουσίαζε και ανέλυε όλα τα στοιχεία που το αφορούσαν στο κοινό και την επιτροπή βαθμολόγησης.
 
Οι σύλλογοι έπρεπε να παρουσιάσουν το πρόγραμμά τους σε συγκεκριμένα και αυστηρότατα χρονικά περιθώρια ( από 8 ως 12 λεπτά ). Η υπέρβαση των χρονικών ορίων, μπορούσε να σημαίνει βαθμολογικές ποινές για τους συμμετέχοντες.
Οι δύο πρώτες ομάδες διαγωνίζονταν σε δύο γύρους. Στον ημιτελικό, τα μεσαία και τα προχωρημένα ( intermediateκαι advancedintermediate) τμήματα, είχαν στη διάθεση τους 10 λεπτά για να παρουσιάσουν το πρόγραμμά τους, ενώ τα πιο προχωρημένα ( advancedsenior) 13 λεπτά. Η βαθμολογία στον ημιτελικό γύρο υπολογιζόταν σε ποσοστό 48% της συνολικής. Στον τελικό ο χρόνος ήταν 12 και 15 λεπτά αντίστοιχα. Τέλος κάθε χορευτής είχε δικαίωμα να συμμετέχει στο φεστιβάλ με περισσότερα από ένα συγκροτήματα, αρκεί να το είχε δηλώσει εγκαίρως στον ιερέα της ενορίας του.
Χαρακτηριστικός είναι ο κώδικας συμπεριφοράς τον οποίο επιβάλλει η συμμετοχή των χορευτών στο φεστιβάλ. Συγκεκριμένα:
·        Απαγορεύεται αυστηρά η χρήση ναρκωτικών ουσιών.
·        Απαγορεύεται επίσης η κατανάλωση αλκοόλ για νέους κάτω των 21 ετών.
·        Το κάπνισμα επιτρέπεται μόνο σε άτομα άνω των 18 ετών, και μόνο σε συγκεκριμένους κοινόχρηστους χώρους.
·        Οι συμμετέχοντες κάτω των 18 απαγορεύεται να κυκλοφορούν από τις 02.00- 06.00 π.μ. Επίσης κανένας, ανεξαρτήτου ηλικίας δεν μπορεί να περιφέρεται στις εγκαταστάσεις και να προκαλεί θόρυβο αυτές τις ώρες.
·        Οι επισκέψεις σε άλλα δωμάτια, δεν επιτρέπονται από τις 02.00-06.00.
·        Απαγορεύεται κάθε ενέργεια η οποία φανερώνει έλλειψη σεβασμού απέναντι σε οποιονδήποτε συμμετέχοντα.
·        Απαγορεύεται η πρόκληση ζημιών σε προσωπικά είδη ή σε κοινόχρηστους χώρους.
·        Όποιος βρεθεί με πλαστή, κατεστραμμένη ή ανάποδη ταυτότητα, θα υποστεί κυρώσεις.
·        Οι υπεύθυνοι ασφαλείας του ξενοδοχείου και του FDFείναι υπεύθυνοι και για τη διαφύλαξη των ανωτέρω απαγορεύσεων.
Παρόλη την εκπληκτική οργάνωση του φεστιβάλ, είχα κάποιες ενστάσεις όσον άφορά στο διαγωνισμό χορού, τις οποίες και κατέθεσα στους υπεύθυνους διοργανωτές: καταρχήν θεωρώ άδικο ένα χορευτικό συγκρότημα που κατεβαίνει να διαγωνιστεί με 4 ζευγάρια να αντιμετωπίζεται, βαθμολογικά, το ίδιο με ένα συγκρότημα 15 ζευγαριών. Σίγουρα όσο αυξάνονται οι χορευτές, η δουλειά του χοροδιδασκάλου γίνεται δυσκολότερη, το ίδιο και η επίτευξη μιας καλής σκηνικής παρουσίας. Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο και για να ενθαρρύνονται οι χοροδιδάσκαλοι να ασχολούνται με περισσότερα άτομα, είναι να πριμοδοτούνται με ένα bonus 10% τα συγκροτήματα με 6 ζευγάρια και άνω, και 15% οι συμμετέχοντες με περισσότερα από 10 ζευγάρια χορευτών. Επίσης, καλό θα ήταν ένα χορευτικό που βραβεύεται με το πρώτο βραβείο να μην μπορεί τον επόμενο χρόνο να συμμετέχει στο διαγωνισμό με τους ίδιους χορούς για τους οποίους βραβεύτηκε. Τέλος πρότεινα σε κάθε φεστιβάλ να συμμετέχει ένα αξιόλογο χορευτικό από την Ελλάδα, (φυσικά εκτός διαγωνισμού), ώστε τα παιδιά να έρχονται σε άμεση επαφή και να αποκτήσουν μια προσωπική εικόνα για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό.
Φέτος, στο φεστιβάλ του FDF, συμμετείχαν 6 χορευτικά με χορούς από την περιοχή του Πόντου. Σε συζητήσεις που είχα με τα μέλη των συλλόγων, συμπέρανα ότι επέλεξαν να ασχοληθούν με αυτούς, λόγο του δυναμισμού και της ομορφιάς που εκπέμπουν οι χοροί αυτοί. Δυστυχώς όμως για εμάς τους Πόντιους, μόνο η λέξη καταποντισμός μπορεί χαρακτηρίσει την παρουσία τους, αφού φέτος, σε αντίθεση με άλλες χρονιές, δεν κατάφεραν να αποσπάσουν κανένα από τα τέσσερα βραβεία. Φυσικά για τους Ελληνοαμερικάνους καμία θέση πλην της πρώτης δεν έχει αξία, καθώς λειτουργούν με την Αμερικάνικη λογική σύμφωνα με την οποία ο δεύτερος είναι ο πρώτος χαμένος.
Σκοπός μου δεν είναι να κρίνω τον τρόπο που παρουσιάστηκαν οι ποντιακοί χοροί, για δύο λόγους: πρώτον οι χορευτές είναι έλληνες τρίτης και τέταρτης γενιάς, οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με την Ποντιακή καταγωγή, και καμία επαφή με ντόπιους χορευτές. Δεύτερον, η ποιότητα του χορού στις Η.Π.Α. εξαρτάται κυρίως από τις γνώσεις του χοροδιδασκάλου, οι οποίες αναγκαστικά είναι περιορισμένες, εφόσον αυτός βρίσκεται μακριά από τον τόπο με τον οποίο είναι συνδεδεμένη η ελληνική παράδοσή. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις.
Η ευθύνη των χοροδιδασκάλων και των υπευθύνων των χορευτικών στην κακή βαθμολογία που απέσπασαν αυτοί που παρουσίασαν ποντιακούς χορούς, έγκειται στα εξής σημεία: καταρχήν, δίδαξαν χορούς τους οποίους δεν γνώριζαν καλά, οπότε η πρόκριση των χορευτών ήταν αδύνατη, και εξαρχής καταδικασμένη. Ένα άλλο μελανό σημείο τους ήταν ότι προώθησαν την άποψη κατά την οποία η ομορφιά και η αυθεντική απόδοση του χορού εξαρτώνται από τις υπερβολικές κινήσεις του σώματος, και τις έντονες κραυγές. Τέλος οι ενδυμασίες των χορευτικών δεν είχαν καμία σχέση με τις παραδοσιακές φορεσιές, και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως φτηνά και κακοφτιαγμένα αντίγραφα.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στο πρόβλημα που προέκυψε όταν η χοροδιδάσκαλος ενός ποντιακού χορευτικού είχε ενστάσεις για την κακή βαθμολογία που πήρε για την ποιότητα της ενδυμασίας. Φυσικά οι αντιρρήσεις της ήταν δικαιολογημένες, εφόσον οι φορεσιές ήταν καινούριες. Τις είχαν παραγγείλει το προηγούμενο καλοκαίρι από συγκεκριμένο ράφτη στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος ασχολείται επαγγελματικά με την κατασκευή παραδοσιακών φορεσιών, (για προφανείς λόγους δε θα αναφέρω το όνομά του), και τις είχαν παραλάβει μόλις δύο εβδομάδες πριν το φεστιβάλ. Η ουσία του προβλήματος έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να λάβουν μέρος στο επόμενο φεστιβάλ με αυτές, γιατί έχουν δεδομένη την απόρριψη ενδυματολογικά. Και φυσικά, δεν είναι δυνατόν κάθε χρόνο να κατασκευάζουν καινούριες.
Βλέποντας τα κακέκτυπα αυτά αντίγραφα πραγματικά απόρησα. Μου θύμισαν αυτές των Ποντιακών χορευτικών της 10ετίας του ΄60, όταν όλα ήταν φτιαγμένα « στο περίπου». Τότε τα χορευτικά δεν αναπαριστούσαν τα ρούχα των προγόνων τους αλλά έραβαν φτηνά αντίγραφα, πανομοιότυπα μεταξύ τους, τα οποία πλησίαζαν στο ύφος μάλλον αποκριάτικες στολές…Χαρακτηριστική ήταν η παντελής έλλειψη διαφορετικών σχεδίων και χρωμάτων, αντίθετα με την εικόνα που θα αντικρίζαμε στην πλατεία ενός χωριού του Πόντου, όπου καθένας φορούσε τα χρώματα που του άρεσαν. Τα ρούχα αυτά ταίριαζαν περισσότερο σε φολκλόρ παρά σε λαϊκά δρώμενα. Λες και σ’ όλες αυτές τις δεκαετίες δεν αποκτήθηκε καμία γνώση, και ο χρόνος έμεινε στάσιμος.
Αφού επέστρεψα στην Ελλάδα, επικοινώνησα αμέσως με τον κύριο που κατασκεύασε τις φορεσιές, ο οποίος είναι ποντιακής καταγωγής, και, παρόλη την επιθετική μου διάθεση απέναντί του, με αντιμετώπισε με ιδιαίτερη ευγένεια. Μάλιστα υποσχέθηκε την επόμενη φορά να δουλέψει βασιζόμενος σε πιο αυθεντικά πρότυπα, προσπαθώντας να κατασκευάζει όσο το δυνατόν πιο πιστά αντίγραφα. Η δικαιολογία του ήταν ότι έφτιαξε κάτι ανάλογο με τα χρήματα που διέθετε ο σύλλογος. Θα μπορούσε ωστόσο να προτείνει να κατασκευαστούν με τα διαθέσιμα χρήματα λιγότερα πλην όμως καλοφτιαγμένα κομμάτια, (π.χ. να μη φτιάξει τον κατιφέ) και οι φορεσιές να ολοκληρωθούν σιγά σιγά, αλλά με βάση τα ρούχα που πραγματικά φορούσαν οι πρόγονοί μας.
Επειδή παρόμοια φαινόμενα είναι πάρα πολύ συχνά όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας, τουλάχιστον όσον αφορά στους ποντιακούς συλλόγους, και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βαθμό, θα ήθελα να προτείνω τη δημιουργία από την ΠΟΕ ενός οργάνου, το οποίο θα παρεμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις. Μια καλή ιδέα θα ήταν επίσης το να τυπωθεί ένα φυλλάδιο, με ενδυματολογικές οδηγίες, καθώς και με τα χτενίσματα και τα κεφαλοδεσίματα, τα οποία δυστυχώς κοντεύουν να ξεχαστούν. Στο θέμα αυτό πολύτιμη αν όχι απαραίτητη θεωρώ τη συμμετοχή της κυρίας Λένας Καλπίδου.
Μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις διαδίδεται η πολιτιστική μας κληρονομιά πέρα από τα στενά όρια της πατρίδας μας, ενώ παράλληλα έρχονται σε επαφή οι έλληνες του εξωτερικού αλλά και όλοι όσοι γοητεύονται από την παράδοσή μας. Ανταλλάσσονται απόψεις, μοιραζόμαστε τις γνώσεις που διαθέτει ο καθένας από την προσωπική εμπειρία ή έρευνα που έχει κάνει, και από αυτές τις διαδικασίες προσπαθούμε να μάθουμε όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα για τις συνήθειες των προγόνων μας, και να συμβάλουμε στη διατήρηση και τη διάδοση του πολιτισμού μας.
Προσωπικά θεωρώ ότι ωφελήθηκα ιδιαίτερα από τη συμμετοχή μου στο FDF. Ήρθα σε επαφή με Έλληνες οι οποίοι παρόλο που ζουν μακριά από την πατρίδα τους σέβονται και τιμούν τις παραδόσεις. Έμαθα ενδιαφέροντα πράγματα για την οργάνωση, την παρουσίαση, αλλά και τη σημασία που δίνουν οι ελληνικές κοινότητες της Αμερικής στα πολιτιστικά δρώμενα που οργανώνουν. Μέσα από τη συμμετοχή μου προέκυψε και μια γνωριμία η οποία μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: πρόσφατα επικοινώνησε μαζί μου μια κυρία, που εργάζεται για μια ταινία Αμερικανικής παραγωγής σχετικά με τη ζωή του Λόρδου Βύρωνα, γυρίσματα της οποίας θα γίνουν και στην Ιρλανδία. Κατά την άποψη των παραγωγών οι Κέλτες σχετίζονται με τους Πόντιους λόγω της εγκατάστασής των πρώτων στην περιοχή της Μικράς Ασίας νοτιοδυτικά του Πόντου, κάτω από την Παφλαγονία, που ονομάστηκε Γαλατία. Θεωρούν ότι οι Κέλτικες μουσικές και οι χοροί έχουν κοινά στοιχεία με τα ποντιακά. Θέλουν λοιπόν στα πλαίσια της ταινίας να παρουσιαστεί ο χορός Σέρρα  και ο χορός των μαχαιριών. Έτσι μου ζήτησαν είτε να παραβρεθώ στις 22 Νοεμβρίου 2006 με κάποιους χορευτές από την Ελλάδα, οι οποίοι θα χορέψουν το χορό αυτό μπροστά στον υποτιθέμενο Λόρδο Βύρωνα, είτε να διδάξω το χορό σε ηθοποιούς που θα λάβουν μέρος στα γυρίσματα. Βέβαια για να μπορέσουμε να χορέψουμε εμείς, κάτι που προτιμά και η παραγωγή, θα πρέπει να έχουμε και γνώσεις ιππασίας, γιατί οι χορευτές θα φτάσουν με άλογα, μπροστά στο Λόρδο Βύρωνα. Ελπίζω να βρεθεί τρόπος να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα.
Πιστεύω ακράδαντα πως αν γνωρίζαμε εμείς οι Πόντιοι τη δύναμη της λαϊκής μας παράδοσης και την απήχηση που έχει στο εξωτερικό, θα επιδιώκαμε τη διαφύλαξή της ως κόρη οφθαλμού, αποφεύγοντας τις άσκοπες φιλονικίες μεταξύ μας. Επίσης θα φροντίζαμε να επενδύσουμε στην έρευνα ώστε να βρούμε και να βγάλουμε στην επιφάνεια τους χορούς με την αυθεντική μορφή που χορεύονταν αποφεύγοντας καινοτομίες που εισάγουν διάφοροι χοροδιδάσκαλοι. Θύμα των καινοτομιών αυτών, είναι και η Σέρρα, η κορωνίδα των ποντιακών χορών, η οποία δεν έχει συγκεκριμένη ταυτότητα σήμερα. Δε χορεύεται μια εκδοχή κάποιας συγκεκριμένης περιοχής του Πόντου, αλλά δημιουργήματα διάφορων χοροδιδασκάλων, τα οποία αποτελούν συρραφή συγκεχυμένων φιγούρων. Κάποιοι μάλιστα δεν περιορίζονται εκεί, αλλά δημιουργούν και δικές τους χορευτικές παραλλαγές, που δεν έχουν καμία σχέση με αυθεντικές.
Εύχομαι κάποια μέρα, μέσα από την ουσιαστική έρευνα και τη γνώση να καταφέρουμε μέσα στη συνείδησή μας να εκτιμήσουμε με σοβαρότητα την αξία του λαϊκού μας πολιτισμού. Απευθύνομαι κυρίως στη νέα γενιά, γιατί δυστυχώς, η δική μου το μόνο που έχει καταφέρει με επιτυχία είναι το να αναλώνεται σε προστριβές.
 
 
Κοσμέτες Β΄

 

Από τον τύπο

Feed not found

Καιρος στην Αττικη

Partly Cloudy

15°C

Athens

Partly Cloudy

Humidity: 55%

Wind: 19.31 km/h

  • 24 Mar 2016

    Mostly Clear 18°C 11°C

  • 25 Mar 2016

    Thunderstorms 17°C 8°C

Αναζητηση