Αρχική σελίδα

Πολλοί από τους χορούς αυτούς, κυρίως του Δυτικού Πόντου, χάθηκαν διότι στον Δυτικό Πόντο πολλές περιοχές έχασαν βίαια το γλωσσικό τους ιδίωμα και αναγκάστηκαν να μιλούν τούρκικα. Ας μην ξεχνάμε ότι η γενοκτονία σε πολλές περιπτώσεις στην περιοχή έφτασε μέχρι και το 80%. Τα μουσικά όργανα που ακούγονταν περισσότερο ήταν το βιολί, το ούτι, ο ζουρνάς, και το νταούλι. με τα οποία τραγουδούσαν περισσότερο στα τούρκικα.
Όταν ήρθαν στην Ελλάδα οι Πόντιοι του Ανατολικού Πόντου που μιλούσαν ποντιακά και έπαιζαν λύρα, το κατ'εξοχήν ποντιακό μουσικό όργανο, και βέβαια είχαν καλύτερους λυράρηδες, επεκράτησαν των Δυτικών με συνέπεια να ατονήσουν τα τραγούδια και οι χοροί του Δυτικού Πόντου. Μερικοί χοροί του Ανατολικού Πόντου ατόνησαν επίσης.
Στον ελλαδικό χώρο, μερικοί χοροί όπως το Κότσαρι, η Σερανίτσα (ή Εικοσιένα), η Λετσίνα κλπ. έχασαν τον τοπικό τους χαρακτήρα και χορεύτηκαν από όλους τους Πόντιους, ενώ άλλοι όπως οι χοροί Τάμσαρα, Τίταρα, Εταιρέ Σαμψόν, Ντολμέ, Ανεφορίτσα κλπ. διατήρησαν την
ιδιαιτερότητα τους.
Σήμερα η εκμάθηση των χορών στις μεν πόλεις γίνεται από τους ποντιακούς συλλόγους, το σύνολο σχεδόν των οποίων διαθέτει χοροδιδασκάλους και χορευτικά συγκροτήματα, στα δε χωριά που έχουν αμιγή ποντιακό πληθυσμό μαθαίνονται μέσα από τη διασκέδαση, όπως δηλαδή γινόταν και στον φυσικό τους χώρο. Και στα χωριά όμως που έχουν μικτό πληθυσμό χορεύονται περισσότερο οι ποντιακοί χοροί.
Επειδή οι Πόντιοι στην Ελλάδα δεν ζουν, όπως στον Πόντο, σε έναν ενιαίο χώρο όπου να μπορούσαν να αναβαπτίζονται, θα πρέπει, αν θέλουν να διατηρήσουν την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα, να δείξουν ξεχωριστό σεβασμό στην κλασική μορφή των χορών τους, που ας μη λησμονούμε ότι είναι η κυριότερη συνιστώσα της λαϊκής παράδοσης.
Δυστυχώς πολλοί χοροδιδάσκαλοι δεν φαίνεται να κατανοούν αυτή την αναγκαιότητα. Ετσι παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της παραποίησης της παραδοσιακής μορφής των χορών εν ονόματι της «καλλιτεχνικής χορογραφίας». Βέβαια θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι απλοποιημένοι χοροί αφομοιώνονται πιο εύκολα ώστε να χορεύονται και από μη Πόντιους, πράγμα δύσκολο όταν είχαν την παραδοσιακή τους μορφή.
Για τους ποντιακούς χορούς δεν υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία. Από τις πιο σημαντικές δημοσιεύσεις - αν όχι η σημαντικότερη - είναι η διατριβή του Κιλπάτρικ, καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες, η οποία δημοσιεύτηκε στην αγγλική γλώσσα σαν παράρτημα 12 του «Αρχείου του Πόντου». Σαν γενικά χαρακτηριστικά των ποντιακών χορών ο Κιλπάτρικ αναφέρει τα παρακάτω: - Μικρά βήματα, δεν καλύπτεται μεγάλος χώρος. - Τα πόδια κρατιούνται το ένα κοντά στο άλλο χωρίς να εκτείνονται πέρα από το σώμα - γενικά πολύ περιορισμένα.
-Τα πόδια πιέζουν το έδαφος χωρίς να απομακρύνονται πολύ από αυτό.
-Ο πρωτοχορευτής δεν κάνει αυτοσχεδιασμούς που δεν μπορούν να γίνουν απ' τους υπόλοιπους. Ετσι αρκετές φορές οι χορευτές σχηματίζουν κλειστούς κύκλους.
-Τα βήματα των χορευτών είναι γενικά περίπλοκα, ιδιαίτερα στον γρήγορο ρυθμό.
-Δεν υπάρχει χτύπημα ποδιού ή χτύπημα στο πάτωμα ή στο σώμα με το χέρι.
-Η κίνηση του κορμιού τονίζεται μερικές φορές με την κίνηση των ώμων.
-Η κάμψη και η περιστροφή του κορμιού είναι κοινή σε αρκετούς χορούς.
-Τα κρατήματα των χεριών αλλάζουν κατά τη διάρκεια του ίδιου χορού, σύμφωνα με την μορφή του χορού, και πρέπει να είναι ελεύθερα να κινούνται γρήγορα πίσω και μπροστά.
-Τα χέρια κρατιούνται κοντά στο σώμα, έτσι ώστε να υπάρχει ελάχιστος κενός χώρος ανάμεσα στους χορευτές και περισσότεροι χορευτές να χορεύουν σε μικρότερο χώρο.
-Οι χορευτές κινούνται προς τα δεξιά σε πολλούς χορούς καθώς επίσης μπροστά και πίσω σε αρκετούς ή αποκλειστικά προς τα αριστερά.
-Απαλοί και έντονοι τρόποι κίνησης ασκούνται στον ίδιο χορό, ταυτόχρονα από διαφορετικούς χορευτές.
-Ο τρόπος κίνησης στους ποντιακούς χορούς ποικίλει από τα πιο άτονα, αργά, ξεκούραστα, αβίαστα, συρτά βήματα στα πιο έξαλλα, έντονα, με σωματικές απαιτήσεις και βίαια βήματα και κινήσεις.
-Η μουσική συχνά παίζεται χωρίς χορό, το αντίθετο όμως δεν συμβαίνει ποτέ. Ακόμη, για την εκμάθηση των χορών θεωρείται καλύτερο κάποιος λυράρης να παίζει για τους χορευτές παρά να χρησιμοποιούν δίσκους ή κασέτες.
Και παρακάτω: «Στην αρχή ήταν η προσπάθεια να μάθω τα βήματα και μετά αφού τα έμαθα άρχισα να βαριέμαι και να γίνομαι ανυπόμονος. Απορούσα πώς αυτοί οι άνθρωποι χόρευαν όλο το βράδυ και πώς ένας τους χορός μπορούσε να διαρκέσει σχεδόν μία ώρα. Συνήθισα στην Αμερική σε μεγαλύτερη ποικιλία χορών, σε γρηγορότερο ρυθμό, με διάρκεια όχι πάνω από 3 λεπτά. Την τρίτη εβδομάδα της προσπάθειάς μου άρχισα να καταλαβαίνω πως η ευκολία με την οποία μπορούσα να χορεύω, να ξεκουράζομαι και να απολαμβάνω την κίνηση ήταν εκπληκτική. Το αίσθημα της ζεστασιάς και της ένωσης με τους υπόλοιπους χορευτές ήταν μοναδικό και με έφερνε σε αμηχανία.
Αρκετά αργότερα άρχισα να καταλαβαίνω ότι ανακάλυπτα μ' ένα περιορισμένο αλλά πραγματικό τρόπο, μερικά σαν από υπνωτισμό αποτελέσματα που συνόδευαν πολλούς ελληνικούς χορούς. Βέβαια προέκυπταν αρκετές απορίες, όπως: πώς όλοι οι χορευτές ήξεραν ότι ο χορός τελείωνε προτού εγώ να καταλάβω ότι οι μουσικοί θα σταματούσαν Οι χορευτές κατέβαζαν τα χέρια, γύριζαν στα τραπέζια τους, οι μουσικοί όντως είχαν σταματήσει και εγώ ήμουν ο μόνος που είχε μείνει στην πίστα. Άκουγαν κάτι στη λύρα που εγώ δεν άκουγα.
Όταν άρχισα τα μαθήματα λύρας και είχα μάθει φωνητική μελωδία πάνω στη λύρα, σκέφτηκα ότι ο μουσικός τρόπος ήταν καθαρός, κατάλαβα ότι πολλοί ορχηστικοί τόνοι έμοιαζαν να είναι τελείως έξω από την τροπική μορφή και συχνά ακούγονταν σαν λάθη όταν τους έπαιζα, ενώ ο δάσκαλος μου μπορούσε να τους δώσει έτσι ώστε να γίνονται τέλεια δεκτοί από τον κόσμο.
Όταν είδα πώς χόρευαν οι Πόντιοι τον ελληνικό σκοπό που λέγεται «Αιγιώτισσα» δεν αναγνώρισα το χορό. Η «Αιγιώτισσα» είναι ένα Καλαματιανό σε 7/8, το οποίο διαιρείται σε ένα μακρύ και δύο σύντομα χτυπήματα δηλαδή 3-2-2. Στις ποντιακές ταβέρνες η λύρα τόνιζε τον σκοπό σαν να ήταν 2-2-3 και οι χορευτές άρχιζαν με γρήγορα βήματα παρά με το αργό βήμα που συνδέεται με το τρίτο χτύπημα».
Άλλη εργασία σχετική με τους ποντιακούς χορούς είναι η δημοσίευση του Δημ. Κουτσογιαννόπουλου στον 28ο τόμο του «Αρχείου του Πόντου». Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Όλοι οι ποντιακοί χοροί χορεύονται από άνδρες και γυναίκες εκτός των χορών Τρομαχτόν, Λατσίνας (προφανώς εννοεί την Λετσίνα) και Σέρρας, τους οποίους χορεύουν μόνο άνδρες. Οι γυναίκες χορεύουν κατά προτίμηση τους χορούς: Ομάλ, Τρυγόνα, Ομάλ Κάρς και Πατούλα». Και πιο κάτω: "Χορός Τρυγόνας: Παρθενικός χορός, φέρει τη σφραγίδα της παρθενικής ωραιότητας, χορεύεται από γυναίκες και συνοδεύεται από τραγούδι". Για τον χορό Χαιρεανίτσας: "Χορός παρθενικός σαν να τον συνέθεσε κάποιος αρχαίος λάτρης της θεάς Αρτέμιδος για να τον αφιερώσει εις τον βωμό της θεάς των Παρθένων. Χορεύεται από γυναίκες ως επί το πλείστον».
Από αυτά βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο Δ. Κουτσογιαννόπουλος είδε τους χορούς με μία ρομαντική διάθεση, γιατί όλοι οι χοροί είναι μικτοί εκτός των χορών Σέρρα και Μαχαίρια. Στον ελλαδικό χώρο όμως και αυτοί χορεύονται και από γυναίκες.