Αρχική σελίδα

Όσοι δεν χόρευαν, όπως τα άτομα προχωρημένης ηλικίας, καθόταν γύρω-γύρω και παρακολουθούσαν. Οι σεβάσμιοι, όπως ο παπάς, ο πρόεδρος (μουχτάρης), ο δάσκαλος και οι γέροντες, συνήθως καθόντουσαν μέσα στον κύκλο για να παρακολουθούν πιο άνετα.
Μερικές φορές το γλέντι τελείωνε με καυγά, στον οποίο μάλιστα ορισμένες περιοχές δώσανε την ειδική ονομασία γαρμαγάλ, και βέβαια δεν έλειπαν οι τουφεκιές στον αέρα.
Πριν το 1900, σε πολλά χωριά στο εσωτερικό του Πόντου οι κοπέλες σε ηλικία γάμου και οι νιόπαντρες δεν χόρευαν με τους άνδρες σε δημόσιους χώρους γιατί αυτό εθεωρείτο ντροπή. Ιδίως εθεωρείτο άπρεπο το να μπει μια παντρεμένη με τον άντρα της στο χορό και να της κρατάει κάποιος άλλος το χέρι, αυτό. Οι ελεύθερες κοπέλες και οι αρραβωνιασμένες, όταν ο χορός γινόταν σε δημόσιους χώρους κρυβόταν πίσω από θάμνους ή από ηλικιωμένες γυναίκες, γιατί ήταν ντροπή ακόμα και να βλέπουν. Βέβαια στην Τραπεζούντα και στις άλλες μεγαλουπόλεις ο κόσμος ήταν πιο απελευθερωμένος.
Τα τραγούδια με τα οποία άρχιζε το γλέντι ήταν ως επί το πλείστον τα επιτραπέζια, τα οποία δεν είχαν συγκεκριμένους στίχους αλλά μπορούσαν να λέγονται διάφορα δίστιχα σε απεριόριστο αριθμό. Οι βασικοί ρυθμοί του ποντιακού τραγουδιού είναι δύο: ο πεντάσημος ή 5/8 (Τικ) και ο ενεάσημος ή 9/8 (Ομάλ). Υπάρχουν όμως και άλλοι ρυθμοί. Ο στίχος αποτελείται από δύο ημιστίχια. Τραγουδούσε πρώτα ο ένας το πρώτο ημιστίχιο και μετά το επαναλάμβαναν όλοι μαζί. Το ίδιο συνέβαινε με το δεύτερο ημιστίχιο. Βέβαια υπήρχαν και ολοκληρωμένα τραγούδια, τα οποία ανήκαν στον ακριτικό, στον ερωτικό κύκλο κλπ. Η μεγαλύτερη ποικιλία τραγουδιών ήταν τα επιτραπέζια και μετά ακολουθούσαν τα τραγούδια σε χορό Ομάλ και Τικ.
Σε πολλά μέρη του Πόντου που συνόρευαν με άλλες περιοχές υπήρξαν επιδράσεις και γι' αυτό παρατηρούμε να υπάρχει ο χορός με τα μαντίλια της Καππαδοκίας (πολλοί ζούσαν μέσα στον Δυτικό Πόντο) στους Μετεντζήδες, που χρησιμοποιούσαν και τα ίδια όργανα. Στην περιοχή της Νικόπολης βρίσκουμε Καρσιλαμάδες. Στον Πόντο ζούσαν και άλλοι λαοί όπως Αρμένιοι, Λαζοί κλπ. Ο Ανατολικός Πόντος συνορεύει με τον Καύκασο και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δεχθούν την επίδραση των χορών της περιοχής, έτσι ώστε σήμερα να μην γνωρίζουμε σε ποιους ανήκουν ορισμένοι χοροί που χορεύονταν εκεί από τους Πόντιους.
Παρακάτω γίνεται μια καταγραφή των χορών που χορεύτηκαν από Ποντίους, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους και από τις επιδράσεις που δέχθηκαν.
Οι ποντιακοί χοροί στην Ελλάδα του σήμερα
Μιλώντας για τους ποντιακούς χορούς και τα τραγούδια, αλλά και για κάθε πολιτιστικό στοιχείο, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι: Ποντιακό είναι κάθε τι που δημιουργήθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου με όλες τις επιδράσεις και τις παραλλαγές του. Είναι φανερό ότι στη διαμόρφωση των διαφόρων παραλλαγών έπαιξαν σημαντικό ρόλο το φυσικό, το πολιτιστικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα ο λαϊκός χορός, σαν δημιούργημα του λαού, άρα κυρίαρχο μέσο έκφρασής του, έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί προϋποθέσεις για προσέγγιση και αλληλογνωριμία των λαών.
Οι αγροτικές κοινωνίες, όπως του Πόντου, ήταν ως επί το πλείστον κλειστές οπότε ήταν εύκολο να κρατηθεί η αυθεντικότητα των παραδόσεων. Αντίθετα, οι σημερινές βιομηχανικές κοινωνίες είναι ανοιχτές. Έτσι δίνουν τη δυνατότητα στις πόλεις να συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό ατόμων με τελείως διαφορετικά ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Τα άτομα αυτά ζουν, εργάζονται και διασκεδάζουν στους ίδιους κοινωνικούς χώρους με αποτέλεσμα ο πολιτισμός τους να χάνει την ιδιαιτερότητα του και να αποκτά μια ενιαία κατά μείζονα λόγο μορφή. Οι χοροί χάνουν την ιδιαιτερότητα που είχαν στην περιοχή προέλευσης τους. Η ποικιλία των ρυθμών τους περιορίζεται στο ελάχιστο, γίνονται πιο γρήγοροι - αποτέλεσμα ίσως της εποχής της ταχύτητας - όπως συμβαίνει σε όλες σχεδόν τις χώρες.
Στους Ποντιακούς χορούς έχουμε ακριβώς το ίδιο φαινόμενο που παρατηρείται στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας, δηλαδή μια μελωδία να χορεύεται διαφορετικά από το ένα χωριό στο άλλο και να έχει διαφορετική ονομασία ή μικρή μουσική παραλλαγή.
Ο Πόντος είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές σε ποικιλία χορών και τραγουδιών. Οι χοροί του ξεπερνούν τους 100 και σίγουρα υπάρχουν άλλοι που δεν έχουν καταγραφεί ακόμα. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των ποντιακών χορών οφείλεται στο γεγονός ότι ο Πόντος χωρίζεται οριζόντια σε δύο μέρη από την οροσειρά του Παρυάρδη (Παρχάρ) που είναι συνέχεια της οροσειράς του Καυκάσου. Έτσι έχουμε τον παραλιακό Πόντο και τον μεσογειακό. Πολλά ποτάμια εξάλλου ξεκινούν από το Νότο και κατευθυνόμενα προς Βορρά εκβάλλουν στη Μαύρη Θάλασσα. Αυτό είχε σαν συνέπεια η επικοινωνία μεταξύ των περιοχών αυτών να είναι πολύ περιορισμένη και μόνο σε μικρές περιόδους του χρόνου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν διαφορετικοί χοροί και πολλές παραλλαγές.