Αρχική σελίδα

Χορευτικές διαδικασίες
Ο κύριος όγκος των Ποντίων άρχισε να έρχεται στην Ελλάδα το 1922 πάνω σε μια συμφωνία για την ανταλλαγή των πληθυσμών. Μαζί τους έφεραν τα ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις τους. Λέγοντας ήθη εννοούμε την ψυχική ποιότητα των ατόμων που αποτελούν μια κοινωνία. Σαν έθιμα εννοούμε τις πράξεις που ενδιαφέρουν το σύνολο των ατόμων τα οποία κατοικούν σ' έναν τόπο. Οι πράξεις αυτές είναι κοινωνικά ή θρησκευτικά καθήκοντα τα οποία είναι απαραίτητα για να διατηρηθεί ένα σύνολο. Τα έθιμα διατηρούνται με την παράδοση και παραμένουν αναλλοίωτα σε κάθε λαό για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν και πολλές φορές η κοινωνική μορφή, η οποία κατέστησε αναγκαία την εμφάνιση και ύπαρξη τους και τα δικαιολόγησε, πέρασε χωρίς να υπάρχει ελπίδα να επανέλθει. Τα ήθη και έθιμα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη δημιουργία, διατήρηση και εξέλιξη του χορού.
Για τους Πόντιους ο χορός ήταν συνυφασμένος με τη ζωή τους. Από τα πρώτα τους βήματα μάθαιναν και χορό συμμετέχοντας στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Δεν υπήρχε συγκεκριμένη ηλικία κατά την οποία μάθαιναν χορό, ούτε ο χορός διδασκόταν από χοροδιδασκάλους όπως γίνεται σήμερα. Ήταν προσωπική υπόθεση του κάθε παιδιού να αποφασίσει πότε θα μάθει και πότε θα πάρει το θάρρος να χορέψει δημόσια.
Οι πιο σημαντικές γιορτές που γινόταν χοροί ήταν όλες οι χριστιανικές: Χριστούγεννα, Πάσχα, Πρωτοχρονιά, Φώτα, το πανηγύρι του χωριού, ονομαστικές γιορτές κλπ. Ο χορός το καλοκαίρι στηνόταν συνήθως στην πλατεία του χωριού, όπου λάμβανε μέρος όλος ο κόσμος. Το χειμώνα που έκανε κρύο ή είχε ακατάλληλο καιρό, σε πολλά χωριά του Πόντου ο χορός γινόταν σε μια αίθουσα την οποία ονόμαζαν Μοτό ς (μετόχι), δηλαδή ήταν ένα οίκημα που ανήκε στην εκκλησία και στο οποίο γινόταν οι διάφορες εκδηλώσεις (γάμοι, βαφτίσια, γιορτές κλπ.).
Στην πλειοψηφία τους οι χοροί του Πόντου είναι κυκλικοί (κλειστός κύκλος). Ο κλειστός κύκλος έχει θρησκευτικό χαρακτήρα. Έχει την προέλευσή σε δεισιδαιμονίες και δοξασίες στα βάθη των αιώνων. Πίστευαν ότι είχε την ιδιότητα να προστατεύει από τα κακά πνεύματα ό,τι περιέκλειε μέσα του. Δεν υπάρχει κορυφαίος, όπως ακριβώς και στους αρχαίους κυκλικούς χορούς. Όταν χόρευαν πολλά άτομα μπορούσαν να σχηματίσουν πολλούς ομόκεντρους κύκλους. Πολλές φορές ο χορός στηνόταν αυθόρμητα χωρίς καμία ιδιαίτερη αιτία. Μοναδική προϋπόθεση η παρουσία μουσικού και η ψυχική διάθεση.
Το κάλεσμα για τους χορούς στα μικρά χωριά γινόταν με το άκουσμα των οργάνων ή διαδίδονταν μεταξύ των χωρικών, ενώ στα μεγαλύτερα έβγαιναν δύο-τρία παιδιά που διαλαλούσαν σαν ντελάληδες στους δρόμους το γεγονός.
Τα πανηγύρια συνήθως κρατούσαν δύο ημέρες, παραμονή και ανήμερα. Πολλές φορές όμως μπορούσανε να συνεχιστούν για ημέρες από διάφορα άτομα που γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και από χωριό σε χωριό, εφόσον το αίσθημα της φιλοξενίας ήταν και είναι πολύ ανεπτυγμένο στους Πόντιους.
Οι ποντιακοί χοροί είναι ομαδικοί, γι' αυτό η έναρξη δεν γινόταν από ένα συγκεκριμένο άτομο αλλά από ομάδα ατόμων.
Στους ανοικτούς χώρους, όπου χόρευαν πάρα πολλά άτομα, τα όργανα στα οποία έδειχναν προτίμηση ήταν ο ζουρνάς, το αγγείο ή τουλούμ (άσκαυλος) και το νταούλι, λόγω της μεγάλης ηχητικής έντασης των οργάνων αυτών. Εάν δεν υπήρχαν αυτά τα όργανα τότε χρησιμοποιούσαν μια ή περισσότερες λύρες ταυτόχρονα. Στο Κάρς χρησιμοποιούσαν και το κλαρίνο. Ας σημειωθεί ότι η λύρα είναι τι πιο διαδεδομένο μουσικό όργανο στους Πόντιους. Αυτά συνέβαιναν στον Ανατολικό Πόντο.
Στον Δυτικό Πόντο τα όργανα που χρησιμοποιούσαν περισσότερο ήταν το βιολί, το ούτι (στο Κιουμούς Ματέν και στο Ακ Ντάγ Ματέν), ο ζουρνάς, το νταούλι και λιγότερο η λύρα. Επίσης στις μεγαλουπόλεις Αμισό (Σαμψούντα), Κερασούντα κλπ. τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούσαν και κλαρίνο.
Οι οργανοπαίχτες βρισκόταν πάντα μέσα στον κύκλο. Πολλές φορές περιφερόταν παρακολουθώντας τους χορευτές και ακολουθώντας το ρυθμό της μουσικής, για να μπορούν όλοι να ακούν διαδοχικά. Πολλές φορές, όταν ο οργανοπαίχτης κουραζόταν, διάφορα, νεαρά ως επί το πλείστον άτομα, τον έπαιρναν στους ώμους και τον περιέφεραν αυτά για να τον ξεκουράζουν.
Οι μουσικοί που μπορούσαν να στήσουν χορό σε ανοικτούς χώρους ήταν περιζήτητοι, γιατί αυτό απαιτούσε ιδιαίτερη ικανότητα και δεν ήταν μόνο θέμα μουσικής δεξιοτεχνίας. Ο οργανοπαίχτης έπρεπε με το ύφος του, τις κινήσεις του, τις λεκτικές προτροπές του να μπορεί να ξεσηκώνει τους χορευτές. Όταν ο μουσικός ήθελε να πληρωθεί από κάποιο άτομο, γονάτιζε παίζοντας μπροστά του και εκείνο αν ήθελε τού κολλούσε στο μέτωπο με σάλιο ή του έβαζε στο στήθος ή στο όργανο νομίσματα. Αυτό λεγόταν καρσιλάεμαν και ήταν ο συνήθης τρόπος πληρωμής.